Aksaray Gülağaç İlçesi
1957 yılında Ağaçlı olarak belediyesi kurulmuş, Aksaray’ın il olmasında sonra 9 Mayıs 1990 tarih ve 3644 sayılı yasa ile de Ağaçlı olan ismi Gülağaç olarak değiştirilerek ilçe haline getirilmiştir. Ihlara vadisine 12 km, derinkuyu yeraltı şehrine 50 km uzaklıkta olup Aksaray il merkezine 33 ve 40 km olan iki asfalt yol ile bağlıdır.
Gülağaç İç Anadolu bölgesinin orta kısmında , doğusundaki Niğde ve Nevşehir iline sınırdır. Yüzölçümü 346700 dönüm, rakımı ise 1170 m’dir. Merkez nüfusu: 5062, toplam nüfusu 29.983’dir. Geçim deposu genelde tarımdır.
28,6 km2 yüzölçümüne sahip ilçenin 3 belde belediyesi ve 10 köyü, 6 mahallesi bulunmaktadır.
İlçenin mülki ve idari teşkilatlanmasına Ağustos 1991 senesinde başlamıştır.
İlçede merkez belediyesi ile beraber 4 Belediye Başkanlığı 10 Köy Muhtarlığı bağlı bulunmaktadır. Kasaba ve köylerine bağlı mezra (yayla) bulunmamaktadır.
Halk töre ve göreneklerine oldukça bağlıdır. Düğün merasimleri ile dini ve ulusal bayram kutlamaları bir fazlaca görkemlidir. Bizim ülkemizde sadece Gülağaç’ta görülen dini bayramlar kutlamaları vardır. Düğünlerde ananevi düğün yemekleri verilir, kına gecesi gelin alma merasimleri düzenlenir. Düğün sahibine komşuları da maddi ve manevi katkılarda bulunurlar. Misafirler en güzel halde ağırlanırlar.
Gülağaç Tarihçesi
Günümüzden on bin sene önceden ovaya inmeye başlamış olan insanların ilk yerleşimleri, Aksaray’ın 25 km güneydoğusundaki Gülağaç İlçesi, Kızılkaya Köyü, Melendiz Nehri kenarındaki Musular ve Aşıklı Höyük’tedir.
Kalkolitik Çağa (Maden-Taş Çağı) ilişik izler ise kaybolmaya yüz tutmuş kaya üstü yerleşmelerdedir. İlçeye bağlı, Apsarı Köyündeki Güvercinkayası’nda, bu devre insanının iyi mi yaşam sürdüğünü gösteren kalıntılar bulunmaktadır.
Gülağaç ilçesine bağlı Saratlı ve Camiliören köylerinde bulunan mağaralar, kapadokya bölgesi içinde yer edinen Ürgüp, Göreme, Derinkuyu ve Kaymaklı mağaraları ile aynı özellikleri taşımaktadır.
Camiliören’deki mağara girişi bir dar dehlizle başlayıp içeriye doğru girildikçe genişler ve içeride kırk odayla birlikte tamamlanır. Tabiat şartları mağaranın giriş ve aydınlatılması tamamen kaybolmuştur. Saratlı mağaraları ise bugünkü Saratlı nahiyesinin yerleşim merkezinin büyük bir kısmını üzerinde barındırır. Zamanla doldurulan bu mağaralar serbestçe gezilecek niteliktedirler. Gülpınar kasabasında Şeyh Turasan Dedenin halifesine ilişkin olan Karaabdal Türbesi bulunmaktadır.
Ayrıca Gülağacın karasu çayı kenarında Selçuklu döneminden kalma Gülpınar ile Gülağaç arasında bir türbe vardır. Bu türbe Bekar Sultan türbesi diye anılır. Türbenin yüksekliği 45-50 m. Çevresi 80-100 m. ‘dir.
Gülağaç Önemli Tarihi Yerleri
GÜVERCİN KAYASI
Anadolu’daki kale şehir modelinin öncüsü olan Güvercinkayası, Çatalsu Köyü civarlarında, Melendiz su kıyısında 7 bin senelik geçmişiyle Anadolu tarihine fer tutuyor. Günümüzde Mamasın Baraj Gölü arasında yüksek bir kaya kütlesinin üstüne konuşlanmış yerleşme, MÖ 5200-4750 yıllarına tarihlenmektedir. Yerleşme, çevredeki eski göç yollarına da hakim konumdadır.
NARLI GÖL
Aksaray-Niğde sınırında bulunan, kalsiyum, sodyum ve bikarbonat açısından fazlaca zengin olduğu için çeşitli hastalıklara iyi geldiği belirtilen Narlıgöl (Acıgöl) termal suyu, yerli ve yabancı turistler tarafından keşfedilmeyi bekliyor.
Dört mevsim değişik doğal güzelliği ile ziyaretçilerini büyüleyen krater gölü Narlıgöl, Kapadokya’nın ortasında yer alıyor. Narlıgöl, sahip olduğu bu zenginliğe ek olarak termal gezim potansiyeliyle de dikkat çekiyor.
AŞIKLI HÖYÜK
Orta Anadolu’nun ve Kapadokya’nın ilk köyü olma özelliğine haiz Aşıklı Höyük, 10 bin 500 senelik geçmişiyle Anadolu’daki teknolojik ve bilişsel gelişmelere öncülük ediyor.
Gülağaç İlçesi Kızılkaya Köyü yakınlarındaki Aşıklı Höyük’te kazı emekleri, 1989 yılında Prof. Dr. Ufuk Esin başkanlığında başladı. İstanbul Üniversitesi Prehistorya Anabilim Dalı üyeleri ve internasyonal bir ekiple meydana getirilen kazı emekleri 2006 yılından itibaren Prof. Dr. Mihriban Özbaşaran başkanlığında devam ediyor.